Durf initiatief te nemen als OR!

Even ter inleiding: De OR is er om aantoonbaar invloed uit te oefenen op het beleid van de directie van de organisatie. Jawel, echte invloed. De OR is niet bedoeld als braaf klapvee, niet als onbenullige applausmachine of als sullige verplaatser van een enkele punt of komma. Nee, de OR is er om daadwerkelijk (en aantoonbaar) invloed uit te oefenen op belangrijke besluiten die nog door de directie moeten worden genomen.

Vaak acteert de OR ‘reactief’, dus in reactie op een concrete adviesaanvraag van de bestuurder, bijvoorbeeld over een voorgenomen belangrijke organisatiewijziging, of in reactie op een instemmingsaanvraag, bijvoorbeeld over een voorgenomen wijziging van de pensioenregeling. Het gaat daarbij altijd om voorgenomen besluiten (lees: plannen van de directie) over belangrijke onderwerpen.

De directie (‘de bestuurder’) wil iets en legt zijn advies- of instemmingsaanvraag aan de OR voor. Vervolgens gaat de OR aan de slag, en er ontstaat een overleg- en onderhandeltraject op weg naar het uitbrengen van het OR-advies of het al dan niet instemmen door de OR.

Tip: Volgens de wet wordt er ten minste één keer overlegd tijdens een overlegvergadering. Vaker mag, als de OR of de bestuurder dat wenselijk acht. Nergens in de wet staat echter een termijn waarbinnen de OR moet adviseren of reageren op de instemmingsaanvraag.

Laat je dus vooral niet opjagen, doe je werk zorgvuldig, lever kwaliteit. Accepteer niet dat een besluit wordt genomen en/of uitgevoerd voordat de OR heeft geadviseerd of ingestemd. Het is goed om tijdens een training nog eens samen met je trainer te bespreken hoe je deze trajecten zo effectief mogelijk aanpakt.

Het initiatiefrecht van de OR: een te weinig benut instrument

Waar veel OR’en geen gebruik van maken, is het recht om zelf goed doordachte ‘initiatiefvoorstellen’ op tafel te leggen bij de bestuurder. Terwijl dat wel mag! De wet biedt die mogelijkheid in artikel 23 lid 3. Bij vrijwel iedere training die ik geef, vraag ik of de OR wel eens gebruik maakt van het initiatiefrecht en negentien van de twintig keer is het antwoord ‘nee’. Dat vind ik echt zonde.

Wat is de meerwaarde van het door de OR gebruikmaken van het initiatiefrecht?

Je kunt laten zien dat je als OR daadwerkelijk iets eigens wilt toevoegen aan het beleid van de organisatie. Iets concreets wat door de OR wordt gemist in de plannen van de organisatie. Iets waar je niets over leest in de begroting, in het beleidsplan, in het meerjarenplan, in de strategische nota van de bestuurder, of waar dan ook. Het staat er niet, nergens. Terwijl jullie het als OR echt een goed idee vinden. Je kunt dat jammer vinden, maar je kunt het ook zien als een kans voor de OR.

Een kans om je als OR met een heel goed doordacht en financieel degelijk onderbouwd voorstel op de kaart te zetten bij de bestuurder en bij alle personeelsleden. Want uiteraard geef je publiciteit aan je initiatiefvoorstel.

Waar mag het initiatiefvoorstel over gaan?

Over alles, zolang het iets met het beleid van de organisatie te maken heeft. Het mag een heel groot en complex onderwerp zijn, maar het kan ook een veel kleiner en behapbaarder onderwerp betreffen. Maar het gaat altijd over iets wat jullie als OR nuttig vinden. Het voorstel voegt iets toe, brengt iets teweeg.

Zet heel concreet op papier wat je wil als OR, licht duidelijk toe waarom dat zo belangrijk is voor de organisatie en voor de mensen die daar werken, beschrijf wat jullie voorstel kost in euro’s (als er al kosten aan verbonden zijn) en wat het voor moois/nuttigs/positiefs gaat opleveren. Wees volkomen helder.

Een slimme OR sondeert voordat het hele voorstel op papier wordt uitgewerkt eerst even informeel bij de bestuurder of er een kans is dat hij/zij het initiatief daadwerkelijk gaat omarmen. Leg het dus even in de week. Als het antwoord vervolgens een categorisch ‘nee, ga ik niet doen’ is, begin er dan niet aan. Jammer, maar helaas. Een dood paard, niet aan gaan trekken, dat is zinloos. Wordt de deur op een kier gezet met een opmerking als ‘ik ben wel benieuwd’ of ‘laat maar eens zien’ (of woorden van gelijke strekking), dan ga je ervoor. Vol gas en vol overtuiging.

Waarom eerst even voorzichtig informeren bij de bestuurder?

Omdat hij/zij het OR-initiatief kan afschieten als daar vanuit bestuurdersoptiek goede argumenten voor zijn. Ja, volgens de wet moet een formeel OR-initiatief geagendeerd worden voor de overlegvergadering, het moet daar besproken worden, de bestuurder moet een besluit nemen, en dat besluit moet beargumenteerd worden. Maar de bottomline kan uiteindelijk zijn: nee, ik doe het niet. Die bevoegdheid heeft de bestuurder, volgens de WOR. Oftewel, beste OR, begin alleen aan kansrijke initiatieven, verspil je tijd niet aan kansloze voorstellen.

Als je met een goed initiatiefvoorstel komt en als je de bestuurder weet te overtuigen (‘ja, mooi initiatief, dankjewel, gaan we doen’), dan is dat uitermate bevredigend voor de OR. Je zet jezelf met zo’n inspanning en resultaat op de kaart als serieuze, meedenkende gesprekspartner. Richting je bestuurder, richting het management, richting al je collega’s, richting een eventuele toezichthouder: dit is een OR die ertoe doet, die verantwoordelijkheid durft te nemen, die echt iets bijdraagt. Wat wil je als OR nog meer…

Dus: steek binnenkort de koppen eens bij elkaar binnen de OR en bespreek de mogelijkheden van het initiatiefrecht. Maak er iets moois van als je kansen ziet. Just do it!